It is impossible to imagine a modern business without the presence of banks and the banking market. As the number of transactions and participants progressively increases, competition between banks is increasing as well. In order to ensure that the bank, in the crude conditions of the fight for the client, has won its market share and participated with other banks, it is necessary to follow the trends that appear in the field of providing banking services. The dynamics of today's business puts extraordinary demands on business entities, as well as banks as their backbone. One of the main conditions to keep pace with modern business trends is the introduction of new banking products as a result of continuous work and monitoring the current needs of service users in terms of a priority task for maintaining and improving the bank's operations. In this way, the old ones are retained, but new clients are also attracted.

Uvod

Pojam odlučivanja postoji koliko i sama civilizacija. Nauka pokušava da pomogne donosiocima odluka prilikom izbora optimalne odluke razvijajući mnoge teorije.

Jedna od njih je i višekriterijumsko odlučivanje, koje nudi niz reprezentativnih metoda za donošenje prave odluke.

Idejnu i matematičku postavku metode analitičko hijerarhijskih procesa(AHP) postavio je Thomas Saaty sa ciljem da se pruži pomoć donosiocima odluke u rešavanju kompleksnih problema odlučivanja.

U ovom delu rada ćemo primenom naučne metode koju smo naveli pokušati da dođemo do rezultata dovodeći u vezu savremene proizvode bankarske industrije i njihov uticaj na odabir banke. Cilj ovog rada je da se pokaže kako primenom AHP metode može da se pomogne u odabiru najpovoljnije banke. Imajući u vidu činjenicu da najveći broj klijenata kod odabira banke sa kojom će poslovati još uvek koristi iskustvena znanja, mi ćemo u ovom radu da ukažemo na mogućnost naučnog zasnivanja odabira banke korišćenjem metoda višekriterijumskog odlučivanja.

Definisanje pojmova u problemu odlučivanja

Problem koji se u ovom radu posmatra, banka sa najboljim bankarskim proizvodom, obuhvata više pojmova koje je potrebno na početku definisati. Izbor najbolje banke je cilj ovog problema. Polazeći od definicije odlučivanja, da je odlučivanje izbor jedne iz skupa mogućih alternativa, pri čemu u skupu moraju postojati bar dve alternative može se zaključiti da je primena teorije odlučivanja u samom postupku izbora banke moguća.

Kriterijumi su najvažniji faktor u postupku odlučivanja, koji se odnosi na atribute koji su vezani za alternative između kojih vršimo odabir.(Krstić, & Vukasović, 2018; Jatić, & Ilić, 2018) U procesu izbora banke stoji na raspolaganju veći broj kriterijuma, koji su manje ili više važni u posmataranom slučaju. Kriterijumi moraju biti na početku precizno definisani, a u našem slučaju to su: osnovni proizvodi Cash menadžmenta, specijalni proizvodi CM, grupni proizvodi CM, trezorski poslovi.

Primena AHP metode u postupku izbora najpovoljnije banke

Postupak izbora banke sa najboljom ponudom predstavlja problem koji ćemo pokušati da realizujemo korišćenjem postupka AHP metode.(Rakić, Mitić, & Raspopović, 2012) Direktno u ovom radu akcenat nije stavljen na primenu softvera već na logičko-matematičku postavku problema.(Bogdanović, & Hadžić, 2019)

Svrha ovog rada će biti da se pokaže kako se u praksi korišćenjem pomenute metode može doći do optimalnog rešenja da bi se što više olakšao postupak izbora banke.(Đurica, 2011; Milojević, Mihajlović, & Vladisavljević, 2015)

Pretpostavka u ovom problemu je da biramo na bankarskom tržištu banku koja ima povoljne i savremene bankarske proizvode. Kao alternative u postupku odlučivanja smo stavili razvijenost proizvoda Cash Menadžmenta u bankama Srbije.(Jovanović-Zattila, 2018)

Alternative u posmatranom problemu odlučivanja će se vrenovati na osnovu sledećih kriterijuma:

·                 K1 – Osnovni proizvodi Cash menadžmenta je jedan od najvažnijih elemenata bankarskog proizvoda, koji predstavlja kriterijum minimizacije. Potrebno je stalno praćenje i analiza cena, kako onih koje se formiraju pod dejstvom tržišta, tako i onih koje se formiraju pod dejstvom vanekonomskih faktora.

·                 K2– Specijalni proizvodi Cash menadžmenta je takođe bitan element prilikom odabira najpovoljnije banke. Ovaj kriterujum ima dva podkriterijuma: K21 kvalitet koji odgovara u potpunosti i K22 kvalitet koji odgovara sa odstupanjem ± 2

%.

·                 K3 –Grupni proizvodi Cash menadžmenta predstavlja kriterijum minimizacije, a odnosi se na sredstva koja imaju tehnički karakter. Najčešće se izražava kvantitativno brojem meseci ili godina.

·                 K4 –Trezorski poslovi se odnose ocenu moralnih vrednosti, stručnosti, iskustva, pouzdanosti i podobnosti za obavljanje trezorskog poslovanja. Ovaj kriterijum ima dva podkriterijuma i to K41 rukovanje i cuvanje ključevima trezora i K42 šifra trezora.

Kriterijumi i njihove relativne težine prema iskustvu u ovom postupku nabavke su:

·                 K1 – Osnovni proizvodi Cash menadžmenta (0,60),

·                 K2 – Specijalni proizvodi CM (0,20)

·                 K3 – Grupni proizvodi CM (0,10) i

·                 K4 – Trezorski poslovi (0,10).

Matrica odlučivanja u ovom slučaju prikazana je u tabeli 1:

 Tabela 1. Ulazni podaci

Izvor: Obračun autora

Kvantifikovanjem ove matrice, korišćenjem Saaty-jeve skale sa devet tačaka za dodeljivanje težina dobija se sledeća matrica:

 Tabela 2. Kvantifikovani ulazni podaci

Izvor: Obračun autora

Procena relativnih težina

Na početku obrade problema potrebno je poći od određivanaja relativnih težina kriterijuma, odnosno značajnosti kriterijuma. Za procenu relativnih težina kriterijuma koji se koriste prilikom izbora banke koristiće se Saaty-jeva skala.

 Tabela 3. Procena relativnih težina kriterijuma

Izvor: Obračun autora

Tabela 4. Računanje sopstvenog vektora odgovarajućih sopstvenih vrednosti

Izvor: Obračun autora 

Procenom relativnih težina podkriterijuma za kriterijum K2 dobijene su sledeće vrednosti K21 =0,272 i K22 =0,054, a za kriterijum K4  su dobijene vrednosti K41 =0,875 i K42 =0,125. Na osnovu dobijenih vrednosti podkriterijuma dobijene su i odgovarajuće vrednosti kriterijuma koji su sadržali podkriterijume.

Poređenjem vrednosti težina kriterijuma koje smo dobili korišćenjem Saaty-jeve skale i vrednosti na osnovu iskustva može se zaključiti da kriterijum. (Gnanavelbabu, Arunagiri, 2018; Didem, Durmuşoğlu, 2018) Osnovni proizvodi CM u odnosu na njegovu važnost koja mu je data u praksi je precenjen. Za razliku od njega kriterijumu Specijalni proizvodi treba dati veću važnost, što govori dobijeni rezultat. Kriterijumi grupni poslovi CM i trezorski poslovi dobro su procenjeni u praksi o čemu govore dobijeni podaci.

Međusobno poređenje alternativa takođe će se vršiti Saaty-jevom skalom.(Mešić, 2018) Nakon formiranja tabela upoređivanja težina u parovima za svaku alternativu sledi računanje sopstvenog vektora sa svaku alternativu posebno.

 Tabela 5. Računanje sopstvenog vektora odgovarajućih sopstvenih vrednosti (Osnovni proizvodi CM)

Izvor: Obračun autora

Tabela 6. Računanje sopstvenog vektora odgovarajućih sopstvenih vrednosti (Specijalni proizvodi CM)

Izvor: Obračun autora

Tabela 7. Računanje sopstvenog vektora odgovarajućih sopstvenih vrednosti (Grupni poslovi CM)

Izvor: Obračun autora

Tabela 8. Računanje sopstvenog vektora odgovarajućih sopstvenih vrednosti (Trezorski poslovi)

Izvor: Obračun autora

Određivanje rešenja problema

Pošto se izvrši procena relativnih težina alternativa u odnosu na svaki kriterijum ponaosob pristupa se određivanju najpovoljnije banke. Izbor banke se vrši na osnovu dobijenih sopstvenih vektora alternativa i prethodno dobijenih sopstvenih vektora kriterijuma.(Milojević, Mihajlović, & Vukša, S. 2018)

Tabela 9. Izbor najpovoljnijeg ponuđača

Izvor: Obračun autora

Iz tabele 9. može se videti da nakon srovođenja postupka AHP metode, za dati primer, redosled alternativa prema redosledu bi bio sledeći: "Banka 1" (17%), "Banka 2" (42%), "Banka 3" (40%), iz čega se vidi da bi najbolja odluka bila odabir "Banka 2".

Zaključak

Kao u svakoj poslovnoj organizaciji, a i u banci, najodgovorniji za upravljanje je menadžment. U tržišnu trku koja neprekidno traje i sve više ubrzava, banka treba da izađe sa kvalitetnim rešenjima što bi potencijalne klijente opredelilo da koriste usluge baš te banke. Kako bi se to postiglo banka mora izaći sa inovacijama koje će klijentima olakšati posao i uveriti ih u sigurnost banke.

Da bi potencijalni klijent efikasno odabrao banku koja će za njega biti najpovoljnija neophodno je sagledavanje ukupne ponude na tržištu kroz objedinjen sistem. U obzir treba uzeti relevantne podatke kojima se raspolaže na osnovu postignutih rezultata iz prethodnog perioda i novih paketa koje banka nudi. Pomenuti proces je veoma zahtevan, posebno kod složenih sistema sa više delatnosti i velikim brojem zaposlenih. Zato u odlučivanju ne treba zaobići informacioni sistem koji će precizno, na osnovu unetih vrednosti, izračunati koja je najpovoljnija banka prema zadatim parametrima.